اردبیل
شهرت و اهمیّت اردبیل تنها از آن جهت نیست که چند تن از پادشاهان ایران آن شهر را قرارگاه خود ساختند، بلکه از آن لحاظ است که سر حلقه‌ی فرقه‌ی صفویه، شیخ صفی‌الدین اردبیلی، از این‌جا برخاست و در همین‌جا به خاک سپرده شد. جاهای دیدنی اردبیل طیف متنوعی دارند و می‌توانند همه را سرگرم کنند.
واژه‌ی اردبیل یک واژه‌ی ایرانی است که ریشه اوستایی دارد. این واژه، از از واژه‌ی «آرتا» (به‌معنی مقدس که در فارسی میانه تبدیل به «ارد» شده است) و «ویل» به معنی شهر تشکیل شده‌است. وسعت این شهرستان ۳۸۱۰ کیلومتر مربع است و در میان ارتفاعات کوهستان‌های ساوالان (سبلان)، باغرو (تالش) و بزغوش قرار دارد. اردبیل از مناطق با اهمیّت ایران به‌شمار می‌آید و دارای آثار و بناهای تاریخی فراوان جاذبه‌های طبیعی بسیار است.
1.گردنه حیران ، بهشت سبز جاهای دیدنی اردبیل
جاده آستارا – اردبیل، رویای زیبای ایران است و باید آن را از بهترین جاهای دیدنی اردبیل به حساب آورد. عاشقان سفر و جاده‌گردها حتما هر ساله این مقصد را به عنوان یک سفر زیبا برای خود انتخاب می‌کنند. یکی از تماشایی‌ترین جلوه‌های این جاده ‘گردنه حیران است که با زیبایی‌های جادویی‌اش در خاطر همه می‌ماند. گردنه‌ای با تصاویر حیرت‌انگیز و به‌یادماندنی.
این گردنه نگین انگشتر مسیرهای جاده‌ای در ایران است. گردنه‌ی زیبای حیران که یک منطقه‌ی مرزی است جایی است که می‌توانید هم زیبایی‌های ایران را ببینید و هم جنگل‌های کشور آذربایجان را. در این مسیر می‌توانید از امکانات تفریحی خوبی مثل تله‌کابین استفاده کنید.
گردنه حیران که ۳۵ کیلومتر طول دارد به عنوان یکی از زیباترین مسیرهای جاده‌ای ایران شناخته می‌شود. حیران در منطقه‌ای ییلاقی قرار گرفته و آخرین منطقه‌ی حفاظتی استان گیلان است. می‌گویند برای این حیران نام دارد که محال است کسی در رخ در رخ این گردنه بایستد و مبهوت زیبایی‌های شگفت‌انگیز آن نشود. در گردنه حیران، هر لحظه یک غافلگیری از طبیعت پیش روی چشمان شماست.
2.جاده اسالم به خلخال یک رویای سبز
جاده اسالم به خلخال، جاده ای است تماشایی و چشم نواز به طول ۷۰ کیلومتر که از شهر اسالم در استان گیلان آغاز می شود و به شهر خلخال در جنوب استان اردبیل و بین استان آذربایجان شرقی و زنجان منتهی می شود.
قرار گرفتن این جاده در منطقه شمالی کشور، آن را تحت تاثیر اقلیم خاص این منطقه قرار داده؛ به طوری که در اغلب فصول سال بارش باران در آن مشاهده می شود. ارتفاع زیاد جاده نیز در نزدیکی خلخال باعث شده تا دمای هوا حتی در تابستان نیز سرد باشد و تجربه ای متفاوت برای تان رقم بزند. رطوبت و مه نیز مهمان همیشگی این جاده است چرا که در همسایگی آن، دریای خزر قرار دارد و همین بر جاذبه های جاده می افزاید.
با آغاز این مسیر از شهر اسالم، ابتدا جاده‌ای پیچ در پیچ و پوشیده از درختان جنگلی پیش روی تان قرار می گیرد. با دور شدن از اسالم و حدود یک ساعت رانندگی، با دشت های سرسبز احاطه می شوید و مناظر شگفت انگیزی را خواهید دید. شاید به همین دلیل است که این جاده را به عنوان یکی از زیباترین جاده های ایران می شناسند و آن را رویایی ترین مسیر جنگلی ایران می پندارند.
3.غار یخگان ، شگفتی طبیعت اردبیل
یکی از جالب‌ترین قسمت‌های غار یخ‌های بزرگی است که داخل آن شکل گرفته است. این یخ‌ها به‌دلیل وجود دریچه‌های سنگی و صخره‌ای غار و طی مسیر هوا از داخل آن دریچه‌ها ایجاد شده‌اند. این عبور هوا باعث می‌شود که بر روی صخره‌های موجود رطوبت تولید شود و این رطوبت‌ها شروع به شکل‌گیری کنند. هوای غار به وسیله‌ی دودکشی که به بیرون از غار راه دارد تامین می‌شود در آن اثری از کمبود اکسیژن نیست.
تالار اصلی غار از جانب ضلع غربی به وسیله راهروهایی پیچ‌در‌پیچ به تالارهای کوچکی وصل می‌شود. این غار یک اثر طبیعی بسیار زیبا است که می‌توان ویژگی منحصربه‌فرد آن را خاصیت متضاد آن با هوای خارج از غار دانست. شگفت‌انگیز است که هوای داخل غار در زمستان گرم و در تابستان سرد است.
تشکیل بلورهای یخ به صورت قندیل و ورقه‌های نازک در سطح دیوارها و سقف غار، غار یخگان را به یک جای خاص تبدیل کرده است. ویژگی منحصر به فرد غار یخگان باعث شده است اهالی ساکن در محدوده آن از این غار به عنوان یخچالی در فصول گرم سال استفاده کنند. یخگان که معجزه‌ی خلخال و اردبیل است در سال ۸۱ به ثبت ملی رسیده و به عنوان یک اثر ملی طبیعی از آن یاد می شود.
4.دریاچه نئور ، بزرگ‌ترین دریاچه طبیعی اردبیل
برای رسیدن به دریاچه نئور مسیر سختی در پیش داریم اما این سختی به تماشای زیبایی‌های نئور می‌ارزد. این دریاچه مابین شهر اردبیل و خلخال است که در مرز بین استان گیلان و اردبیل قرار دارد و از درخشان‌ترین جاهای دیدنی اردبیل است. برای رسیدن به نئور باید ۳۵ کیلومتر از شهر اردبیل به سمت خلخال بروید. بعد از رسیدن به به ده بودالالو، یک مسیر ۱۳ کیلومتری دیگر به بالای جاده بروید. به روستای عباس‌آباد می‌رسید و پیشنهاد ما به شما این است که از این روستای زیبا تا جایی که می‌توانید لذت ببرید. از عباس‌آباد که عبور کردید به دریاچه زیبای نئور به مساحت ۲۱۰ هکتار و عمق ۵ متر می‌رسید.
مسیر رسیدن به دریاچه کاملا آسفالت است اما جاده‌ای که دور دریاچه قرار دارد خاکی است. در این دریاچه ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان وجود دارد. هر سال قبل از زمستان این ماهی‌ها از دریاچه بیرون آورده می‌شوند و دلیل این کار آن است که سرمای هوا باعث می‌شود آب یخ بزند و آب یخ‌زده‌ی دریاچه باعث مرگ ماهی‌ها می‌شود. پس از پابان زمستان، باز هم این ماهی‌های کوچک در دریاچه رها می‌شوند.
وجود بارندگی های مناسب و چشمه‌های فراوان در این منطقه باعش شده که دریاچه همیشه پر از آب باشد. در فصل گرم سال گردشگران زیادی به کنار دریاچه می‌روند تا از هوای مطبوع و زیبایی‌های آن استفاده کنند و با استراحت در کنار طبیعت بکر دریاچه، از بودن در آن لذت ببرند. یادتان باشد که شکار پرندگان آبی این دریاچه ممنوع است و همین موضوع حیات طبیعی این منطقه را حفظ کرده است.
5.بقعه‌ی شیخ صفی‌الدین اردبیلی، بقعه‌ای زیبا از جاذبه‌های گردشگری اردبیل
برای علاقه‌مندان به تاریخ و مکان‌های تاریخی، بقعه‌ی شیخ صفی الدین اردبیلی یکی از دیدنی‌ترین جاهای دیدنی اردبیل و ایران است که در محله‌ی عالی‌قاپو اردبیل قرار دارد و در نوع خود یک شاهکار به حساب می‌آید.
این بقعه که مجموعه‌ای زیبا از هنر کاشی‌کاری، خطاطی، منبت‌کاری و… است ساعت‌ها چشم بازدیدکنندگان را به خود خیره می‌کند. مقبره شیخ صفی الدین، مقبره‌ی «شاه اسماعیل صفوی» و همسرش و کشته‌شدگان جنگ «چالدران» در دل این هستند که از جاهای دیدنی اردبیل به حساب می‌آید.
6.بازار اردبیل ، یادگار دوران صفویه
بازار بزرگ و قدیمی اردبیل یکی از مکان‌های دیدنی اردبیل که یادگار معماری دوران «صفویه» هستند، در میانه‌ی شهر و در طرفین خیابان امام خمینی قرار دارند. تیمچه‌ها، حمام، مسجد و سراهای زیادی در این بازار قرار گرفته‌اند که تاریخچه‌ای بس طولانی دارند. تاریخچه‌ای که به سده‌های ۷ و ۸ هجری قمری بازمی‌گردد. قمست عمده‌ی بازار در ۵۰ سال گذشته تخریب شده و ارتباط برخی از قسمت‌های بازار کاملاً از بین رفته است.
بازار قدیمی یا بازار بزرگ از دیگر جاذبه‌های گردشگری اردبیل است که در مرکز و در دو طرف خیابان امام خمینی قرار دارد. مجموعه‌ای عظیم با معماری بسیار زیبا و ارزشمند از دوران صفویه که با طاق‌های جناغی و گنبدهای ساده، زیبایی چشم‌نوازی یافته است. محوطه‌ی داخلی بازار، نور و روشنایی خود را به کمک روزنه‌هایی که در پوشش‌های گنبدی تعبیه شده است، دریافت می‌کند. چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه، بازار اصلی، بازار چاقوسازان، راسته‌ی پارچه فروشان، سراجان، بازار زرگران، راسته‌ی کفاشان، مسگران، راسته‌ی پیر عبدالملک، علافان و … بخش‌های مختلف این بازار وسیع را تشکیل می‌دهد. متاسفانه بخش اعظمی از این بازار به دلیل ساخت‌‌وساز خیابان‌های مختلف در ۵۰ سال اخیر، از بین رفته است.
7.دشت مغان با مناظری زیبا و خیره‌کننده
دشت مغان جلگه‌ای زیبا و چشم‌نواز در استان اردبیل است. این دشت زیبا از طرف شمال و شرق به جمهوری آذربایجان و از جنوب به شهرستان مشکین‌شهر و از غرب به ارسباران می‌رسد و یک زیبایی بی‌نظیر در میان جاهای دیدنی اردبیل است. قسمت عمده‌ی دشت مغان در جمهوری آذربایجان است اما بخشی از آن در شمالی‌ترین نقطه‌ی استان اردبیل قرار دارد.
این دشت با مناظری زیبا و خیره‌کننده بر بستر استان اردبیل جلوه می‌نماید و از سه قسمت کوهستانی، کوهپایه‌ای و جلگه‌ای تشکیل شده است. نواحی کوهستانی دشت مغان، ارتفاعات جنوب، جنوب غرب و غرب منطقه هستند و با شیب بیش از ۱۰ درصد، از ارتفاع حداقل ۱۰۰ متر به سمت جنوب و غرب بر میزان ارتفاع افزوده شده و تا حدود ۷۰۰ متر می‌رسند.
نواحی جلگه‌ای دشت مغان، در شمال منطقه با شیب بسیار ملایم، کمتر از ۵ درصد تا سواحل رود ارس گسترش دارند و چون خاک‌های آبرفتی دانه ریز دارند و رسوبی و حاصلخیز هستند، زمین‌های عمده کشاورزی در این قسمت قرار دارد و تراکم جمعیت در آن بالاست.
8.چشمه‌های آب گرم سرعین
۲۵ کیلومتر که از شهر اردبیل فاصله بگیرید، به شهری به نام سرعین می‌رسید. سرعین را باید شهر چشمه‌ها دانست و نامش را هم از همین موضوع گرفته است زیرا سرعین به معنای سرچشمه است. چشمه‌های آبگرم این شهر سبب شهرت آن هستند و به ویژه در تابستان تعداد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی به سرعین می‌روند تا هم از آب و هوای خنک و پاکیزه و مناظر زیبای آن لذت ببرند و هم از چشمه‌های آب گرم سرعین و خاصیت و ویژگی های منحصر به فرد آن استفاده کنند.
در این شهر چندین چشمه آب گرم وجود دارد که بسیاری برای تفریح و بسیاری دیگر برای خواص درمانی آن ها، این شهر را انتخاب می کنند.
به غیر از آب گرم، این شهر دو استخر آب سرد هم دارد. می‌توانید از آب گازدار گوارای سرد این دو استخر بنوشید و لذت ببرید. این استخرها در ۵ کیلومتری سرعین قرار دارد و در دره ای به نام ویلا دره با چشم‌اندازی زیبا و طبیعتی فوق‌العاده می‌توانید آن‌ها را پیدا کنید.
9.جنگل فندقلو ، از زیباترین دیدنی‌های اردبیل
جنگلی سرسبز و زیبا با دشتی بسیار بزرگ از گل بابونه. این تصویری است که در جنگل فندقلو اردبیل پیش چشمان شماست. در این جنگل‌ها پرسه بزنید و از دریاچه‌های آبگرم لذت ببرید و میوه‌های تازه‌ی جنگلی را به حس چشایی خود هدیه کنید. فندقلو یکی از زیباترین جنگل‌های ایران است و در میان جاهای دیدنی اردبیل یک جای بی‌نظیر است.
دشت‌های وسیع بابونه‌ی فندقلو در فصل بهار دیدنی هستند و جشنواره‌ی گل در آن برگزار می‌شود. چشمه‌ی آبگرم، تله‌کابین و پیست اسکی روی چمن در فندقلو می‌تواند خاطرات فراوانی برای شما ایجاد کند.
فندقلو در نزدیکی گردنه‌ی زیبای حیران قرار گرفته است. این جنگل برای میوه های فندق بسیار مشهور است و اگر در فصل مناسبی به این‌جا سفر کنید، می‌توانید از طعم خوش فندق تازه لذت ببرید. برای رسیدن به جنگل فندقلو از مسیر اردبیل و نمین را بروید. این جنگل زیبا در ۱۰ کیلومتری شهرستان نمین قرار دارد که بخش بزرگی از آن در اردبیل است و بخش کوچکی از آن هم در گیلان.
10.جسارت راه رفتن روی پل معلق پیرتقی
«پل معلق پیرتقی» اولین پل معلق خاورمیانه و بلندترین پل معلق ایران است. این پل در «خلخال» قرار دارد. حس هیجان عبور از روی پل معلق ۷۰ متری با ارتفاع ۶۰ متر از رودخانه، گردشگران ماجراجو را به سوی خود جلب کرده است.
پل معلق پیرتقی تنها یکی از دیدنی‌های بی‌شمار استان اردبیل است که در دره‌های عمیق و زیبای شهر هشتجین در شهرستان خلخال واقع شده است و محل اتصال دو رودخانه گیوی چای و قزل اوزن است. از روی این پل عبور کنید و بگذارید تکان‌های شدید آن، هیجان را به لحظه‌هایتان بیاورد.
11.پل معلق مشگین شهر ، زیبایی و هیجان
پل معلق مشگین شهر را باید نخستین پل معلق تفریحی ایران دانست که یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی اردبیل به شما می‌رود. این پل زیبایی ناب اردبیل است و بر روی رودخانه‌ی خیاوچایی و پارک جنگلی مشکین شهر قرار دارد. تجربه‌ی این پل حتما هیجان‌انگیز خواهد بود. عرض این پل ۲ متر است و طول آن را به اندازه‌ی تعداد روزهای سال، یعنی ۳۶۵ متر ساخته‌اند. این پل در ارتفاع ۸۰ متری ساخته شده است و طولانی‌ترین پل معلق خاورمیانه است.
پل معلق مشگین شهر را مهندس گنجعلی‌بیگ ساخته است. او با توجه به زیبایی چشم‌نواز دره سرسبز این منطقه و با الهام از پل کاپیلانوی ونکوور کانادا اقدام به طراحی این پل کرد و چنین شاهکاری را به وجود آورد.
12.دریاچه شورابیل
طبیعت شهر زیبای اردبیل، واقعا طبیعتی منحصر به فرد و مثال زدنی است. دریاچه شورابیل، یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اردبیل محسوب می‌شود و یکی از برترین مراکز تفریحی این شهر به شمار می‌آید. حتی بسیاری از اهالی اردبیل نیز این دریاچه را برای تفریحات آخر هفته خود انتخاب می‌کنند.
گفتنی است که دریاچه شورابیل، یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های داخل شهری ایران است. این دریاچه در گذشته آب بسیار شوری داشته اما امروزه به خاطر ورود آب شیرین رودخانه، سطح شوری آن شدیدا کاهش پیدا کرده و دیگر نمی‌توان آن را یک دریاچه آب شور دانست.
در اطراف دریاچه شورابیل انواع تفریحات هیجان انگیز مثل دوچرخه سواری، پیاده روی و حتی قایق سواری را می‌توانید تجربه کنید. اما مهم‌تر از هر چیز باید بدانید که اولین خط زیپ لاین رفت و برگشت کشور بر روی این دریاچه قرار گرفته است و هنوز هم طولانی‌ترین زیپ لاین تمام ایران محسوب می‌شود. پس در مراجعه به این دریاچه، باید خودتان را برای یک تفریح تمام عیار آماده کنید.
13.قلعه قهقهه
قلعه قهقهه نام یکی از جاهای دیدنی اردبیل است که در شهر باستانی مشکین شهر قرار دارد و قدمت آن به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد. با وجود اینکه دیگر چیز زیادی از این قلعه باقی نمانده، اما هنوز هم می‌توانید با کمی قدرت تجسم و خلاقیت، ظاهر ابتدایی آن را تصور کنید. بر اساس اسناد تاریخی، قدمت ساخت قلعه قهقهه به دوران ساسانی باز می‌گردد و در اعصار مختلف، کاربری‌های متنوعی داشته.
14.آبشار کرکری
آبشار کرکری در جنوب شهر زیبا و تاریخی مشکین شهر قرار دارد و یکی از زیباترین جاهای دیدنی اردبیل محسوب می‌شود. آبشار کرکری در نزدیکی روستای ییلاقی قیرخ بولاغ قرار گرفته و از آب شدن برف ارتفاعات این منطقه به وجود می‌آید. بد نیست بدانید که آبشار کرکری مشکین شهر حدود ۲۵ متر ارتفاع دارد و می‌توانید رطوبت آب حاصل از آبشار را تا ده‌ها متر آنطرف‌تر روی پوست خود احساس کنید.
البته باید بدانید که دسترسی به این آبشار کمی دشوار است و برای افراد کم توان و کودکان مناسب نخواهد بود. به علاوه اینکه تنها باید شش ماه ابتدایی سال را برای بازدید از آبشار کرکری انتخاب کنید. زیرا این منطقه زمستان‌های بسیار سرد و پر برفی را تجربه می‌کند و حتی در برخی مواقع، آب آبشار نیز یخ می‌بندد.
15.پارک جنگلی خیاو چایی
در جنوب شرق شهر زیبای مشکین شهر، رودخانه‌ای خروشان با نام خیاوچای، باعث خلق طبیعتی بکر و دیدنی شده است. این رودخانه در دره‌ای با همین نام قرار دارد و یکی از زیباترین مناطق طبیعی مشکین شهر محسوب می‌شود. تمام این طبیعت بکر، پارک جنگلی زیبایی با نام خیاوچای را تشکیل داده‌اند که مناظرطبیعی آن چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.
در سفر به اردبیل، حتما باید سری به مشکین شهر و پارک جنگلی زیبای خیاوچای بزنید. فصل بهار را می‌توان زیباترین فصل خیاوچای و بهترین زمان بازدید از آن دانست. برای دسترسی به این پارک، باید از همان ابتدای جاده اردبیل به مشکین شهر، وارد جاده مخصوص آن شوید.
16.تالاب جیران گلی
در ۲۰ کیلومتری جنوب شرق مشکین شهر و در نزدیکی لاهرود، تالابی زیبا به نام تالاب جیران گلی وجود دارد که یکی از بی‌نظیرترین جاهای دیدنی اردبیل است. این تالاب ظاهری بسیار متفاوت با تالاب‌هایی که در تمام زندگی خود دیده‌اید، دارد.
تالاب جیران گلی در زیستگاه شیروان دره‌سی قرار گرفته و حدود دو هزار و ۲۰۰ متر از سطح دریا فاصله دارد. به همین خاطر جزو مناطق کوهستانی است و همواره آب و هوایی سرد و کوهستانی را تجربه می‌کند. صخره‌های اطراف این تالاب منظره‌ای کم نظیر را به نگاه بازدیدکنندگان هدیه می‌دهند و در آنجا می‌توانید ساعت‌ها محو تماشای این همه زیبایی باشید.
17.شهر یری
شهر یری یا همان محوطه باستانی شهر یری، در شمال غرب روستای پیرازمیان و در جوار رودخانه قره سو قرار دارد. این شهر که جزو توابع اردبیل محسوب می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین مناطق ایران به شمار می‌آید. بر اساس اسناد تاریخی به دست آمده، آثار باستانی به جای مانده دارای قدمتی در حدود ۱۴۵۰ سال پیش از میلاد مسیح هستند.
برخی از سنگواره‌هایی که در محوطه باستانی شهر یری بر جای مانده‌اند، دارای قدمتی هفت هزار ساله هستند. در این مجموعه بیش از ۲۸۰ سنگواره باستانی وجود دارند که در مساحتی به وسعت ۴۰۰ هکتار قرار گرفته‌اند. بازدید از شهر یری شاید برای کودکان یا افراد کم توان مناسب نباشد اما سعی کنید حتما به این شهر تاریخی سری بزنید.
18.پیکره سنگی بابا داوود عنبران
پیکره سنگی بابا داوود عنبران یکی از عجیب‌ترین و منحصر به فردترین جاهای دیدنی اردبیل به شمار می‌آید. این پیکره سنگی در حقیقت چهره یک انسان است که در دل صخره‌ای بر ارتفاع ۲۰ متری کوه تراشیده شده است. البته برای درک اجزای صورت این پیکره سنگی، باید دقت زیادی داشته باشید. برخی از باستان شناسان بر این باور هستند که این صخره عجیب، در اثر فرسایش به وجود آمده و انسان هیچ دخل و تصرفی در ساخت آن ندارد.
اما برخی از مردم محلی اعتقاد دارند که این پیکره سنگی مربوط به بابا داوود عنبران، نگهبان دریای خزر است. به هر حال این صخره تبدیل به یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اردبیل شده و به خاطر حضور در طبیعتی بکر و دیدنی، همه ساله گردشگران زیادی را جذب خود می‌کند.
