عروس طبیعت
استان کهکیلویه و بویر احمد
استان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی کشور در منطقه 2 ایران و پایتخت آن یاسوج است. مساحت این استان 15563 کیلومتر مربع بوده و در سال 2006 دارای 634000 نفر جمعیت بوده است. بر اساس سرشماری سراسری نفوس و مسکن، جمعیت کهگیلویه و بویراحمد در سال 1390 برابر با 658629 نفر بوده است.مردم عمدتاً به زبان لری صحبت می کنند. شهرستان های استان کهگیلویه و بویراحمد عبارتند از: شهرستان بهمئی، شهرستان لنده، شهرستان بویراحمد، شهرستان چرام، شهرستان دانا، شهرستان باشت و شهرستان گچساران.
یکی از مهمترین مناطق حفاظت شده حیات وحش این استان دنا نام دارد که از نظر گونه های گیاهی و جانوری غنی است. انواع مختلفی از درختان، گیاهان جنگلی، چمن، گیاهان و گیاهان خوراکی وجود دارد که منابع اقتصادی بسیار مهمی برای مردم محلی هستند. این منطقه همچنین زیستگاه بسیاری از گونه های جانوری از جمله خرس قهوه ای بزرگ، پلنگ، گرگ و گربه وحشی و همچنین پرندگانی مانند عقاب، شاهین، کبک، آسمانی و برخی دیگر از پرندگان محلی مانند کمرقلی و سنگچشم است. موسیقی در میان عشایر بویراحمدی مانند سایر طوایف عشایری از اعتبار بالایی برخوردار است. این طوایف عشایر بویراحمدی به نواختن و خواندن ترانه های عامیانه خاصی به نام «غس» می پردازند. آلات موسیقی که برای سرودن این آهنگ ها استفاده می شود عبارتند از: کتری، آبوای ایرانی و نوعی فلوت نی به نام پیشه. رقص های عامیانه رایج عبارتند از دوپا، سرپا، چوب، صد دستمالی، یالابه، بختیاری، نرمه نرمه و ترکی شاه فرنگی. ساخت صنایع دستی از هنرهای رایج و منبع درآمد عشایر کوچ نشین این استان است. در قالی بافی، داروسازی، پتو درشت بافی و گچمه بافی فعالیت داشته اند. مردم کهگیلویه و بویراحمد اجداد لر دارند و به گویش لری هم صحبت می کنند.
اقلیم
بررسی وضعیت جوی شهر یاسوج طی دوره بیست و چهار سالهٔ آماری از سال ۱۳۶۳ تا ۱۳۸۷ حاکی از آنست که متوسط دمای سالانه یاسوج ۱۵ درجه سانتیگراد بودهاست. یاسوج در منطقه اقلیمی معتدل مدیترانه ای از نوع کوهستانی واقع شدهاست که از ویژگیهای بارز و عمده آن تابستانهای معتدل و خنک و زمستانهای سرد و پر برف و باران است. بارندگی خوب و مناسب سبب پیدایش چشمههای متعدد گردیده است، مضاف بر آن وجود توپوگرافی کوهستانی آبشارهای متعددی را با چشماندازهای بینظیر سبب شدهاست.
دیدنی های یاسوج
1.تل خسرو
تل خسرو که با نام تپه خسرو نیز شناخته میشود، از جاهای دیدنی یاسوجاست که سابقه آن به هزاره پنجم پیش از میلاد بازمیگردد. مردم محلی تپه را متعلق به کیخسرو پادشاه کیانی میدانند.
تل خسروی که امروزه «تل خسرو» ناميده مىشود، از جاهای دیدنی استان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب شهر ياسوج است که در فاصلهاى کمتر از ۵ کيلومترى آن قرار دارد. تل خسرو، تپهای با ارتفاع ۲۰ متر است که بلندترین و مهمترین محوطه باستانی این دره شمرده میشود که تنها محوطه استقراری و سکونت دایم این دره محسوب میشود. این تپه که ۱۵۰ متر درازا و ۱۲۰ متر پهنا دارد، در دهه ۸۰ خورشیدی به وسیله باستانشناسان مورد کاوش قرار گرفت و نشان داد قدمتی چندین هزار ساله دارد. پایینترین لایههای این تپه باستانی آن را مربوط به هزاره پنجم پیش از میلاد و بالاترین لایه آن، مربوط به یک قلعه قاجاری است. بیشترین ارتفاع تپه مربوط به نیمه شمالی و شمال شرق آن است. طیف وسیعی از بقایایی فرهنگی بهخصوص سفالینههای نارنجی و خاکستری، ابزار سنگی، قطعات شکسته، خشت پخته و… در سطح محوطه تا شعاع ۵۰ متری آن مشاهده شده است.
تپه یا تل خسرو که اثری با سابقه محسوب میشود در استان کهکیلویه و بویراحمد و در روستای تل خسرو قرار و در ۵ کیلومتری یاسوج قرار گرفته است. برخی تصور میکنند نام تل خسرو برگرفته از نام پادشاه ساسانی ایران خسروپرویز است، اما اگر از اهالی این روستا در مورد این نام پرسش شود، آنها قدمت روستا را به کیخسرو اساطیری فرزند سیاوش از پادشاهان کیانی ایران میرسانند. در علت نامگذاری تل خسرو، دو روایت در نزد مردم روستا موجود است که هر دوی آنها به واگذاری پادشاهی کیخسرو به لهراسب ختم میشود. روایت این تل را اهالی روستای تل خسرو چنین تعریف میکنند: زمانی که به کیخسرو سروش الهی رسید که به دشت یاسوج بیاید، وی به سوارانش دستور داد که هرکدام توبرهای خاک روی هم بریزند تا تپهای شکل بگیرد. سپس کی خسرو بر بالای تل میرود و لهراسب را به جانشینی برمیگزیند. این که آیا چنین داستانی واقعیت داشته یا ساختگی است مشخص نیست و تنها یک شاهد میتوان برای آن آورد. در شاهنامه فردوسی پس از اینکه کی خسرو تاج بر سر لهراسب گذاشت به غاری در رشتهکوه دنا (که اکنون با نام غار کیخسرو شناخته میشود) میرود و عروج میکند.
2.آبشار یاسوج
آبشار یاسوج از اصلیترین جاهای دیدنی یاسوج واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد و از زیباترین آبشارهای ایران است که در فاصله ۲ کيلومتری مرکز شهر یاسوج و در شمال ياسوج واقع شده است. این آبشار با ارتفاع ۱۰ متر از آب چشمههای موجود در كوههای زاگرس میجوشد. نهرهای آب در بستر مارپیچ شبکهای، باغهای میوه، مراتع سرسبز و مملو از گلهای رنگارنگ از جلوههای زیبای آبشار یاسوج است.
آبشار یاسوج از جاهای دیدنی استان کهگیلویه و بویراحمد محسوب میشود که فصلهای بهار، تابستان و پاییز در هرسال بهترین زمان بازدید از آن است. منطقهای که آبشار یاسوج در آن قرار دارد، دارای باغهایی تازه، گلهای خوشبو و آب و هوای طبیعی و سالم است.
پارک آبشار یاسوج بهدلیل پتانسیل طبیعی منطقه در راستای شرقی غربی درست شده است و درختان زیبایی نیز در مسیر رودخانه آبشار رشد کرده و همچنین حصار دیوار مانندی وجود دارد که دو رشتهکوه در پیرامون آن ایجاد شده است. منظرههای زیبایی با هدایت آب رودخانه به درون استخرها، حوضچهها، ایجاد آبریزها و آبشارهای کوچک خلق شده است. به منظور اسکان و نشستن در این این پارک زیبا آلاچیقهایی قرار داده شده است. در این محل درختان قد بلند وجود دارد و بهوسیله دو رشتهکوه حصاربندی شده که از این نظر دارای آب و هوایی خنک و مطلوب در فصل تابستان است.
آبشار یاسوج در انتهای تنگهای قرار دارد که برای دستیابی به این آبشار لازم است مسیر حدود ۱۵۰ متر را داخل تنگه طی کرد. لولههایی ضخیم از جنس فلز در مسیر گذاشته شده است و بهخاطر اینکه گردشگران پای خود را داخل آب سرد رودخانه نکنند، میتوانند از روی آن لولهها رد شوند. این لولهها باعث زشت جلوه دادن تنگه شده است. این تنگه شبیه به «تنگه واشی» در فیروزکوه است، ولی خیلی کوتاهتر از آن بوده که با پیمودن این مسیر آبشار پدیدار میشود. از به هم پیوستن چند چشمه در بالادست کوهها این رودخانه به وجود آمده و دارای آبی زلال است.
3.روستای کاکان
روستای کاکان از توابع بخش مرکزی شهرستان بويراحمد است و از جمله جاذبه های گردشگری یاسوج به شمار میرود. این روستا در ۳۰ کيلومتری جنوب شرقی ياسوج قرار دارد و از اطراف به ارتفاعات بلند و سر به فلک کشيده دنا محدود میشود.
4.رشته کوه دنا
رشته کوه دنا را میتوانیم بهعنوان بزرگترین و بلندترین چینخوردگی رشتهکوه بزرگ زاگرس بشناسیم. رشتهکوه دنا بین استانهای کهگیلویه و بویر احمد و اصفهان قرار دارد.
5.رودخانه بشار
رودخانه بشار از جاهای دیدنی استان کهگیلویه و بویراحمد است و از رودخانههای جنوب شرقی بویراحمد علیا سرچشمه میگیرد. سرچشمه اصلی این رود نهرهای گنجگون تیز آب و تنگ سرخ است. این رود در مسیر خود از شهر یاسوج عبور میکند و پارک ساحلی رود بشار یاسوج در کنار آن قرار دارد. رودخانه بشار پس از عبور از شمال شرقى منطقه و پس از ورود به رودخانه خرسان، در پوزه شمالى دنا، از شمال مناطق بوير احمد سفلى و طيبى گذشته، با نام بارز به رود کارون مىپيوندد.
6.دشت مورپیسه
استان زیبای کهگیلویه و بویراحمد با داشتن چشمهها و تفرجگاهها، آبشارهای زیبا، رودخانههای خروشان طبیعتی بکر و خاص داشته و با به نمایش گذاشتن مناظر بدیع گردشگری، پذیرای گردشگران است. این استان با داشتن ۲۸۰ تفرجگاه طبیعی، حدود ۲۶۰۰ اثر تاریخی، ۷۵۰ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی و مواهب طبیعی چشمنواز، مکانی مناسب برای گردشگران و بهخصوص طبیعتگردان است. شهرستان بهمئی از مناطق سردسیری کهگیلویه و بویراحمد است که به دلیل داشتن جاذبههای طبیعی از جمله شهرهای شناخته شده استان محسوب میشود. این شهرستان به واسطه زیباییها و آب و هوای مطبوعش هر ساله در فصول سبز، پذیرای گردشگران و علاقهمندان به طبیعت است. یکی از آثار طبیعی زیبا دشت مورپیسه کاکان است.
7.کوه آب نهر یاسوج
کوه آب نهر از دیدنی های یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد است و در منطقهای سرسبز در نزدیکی روستای چشمه چنار و در فاصله ۹ کیلومتری از شمال شرقی یاسوج قرار دارد. ارتفاع این کوه به ۳,۲۲۰ متر می رسد. این کوه از سمت جنوب شرقی با کوه کوچیان متصل است. برای رفتن به این کوه از مرکز استان باید مسافت ۱۵ کیلومتری را طی کنید.
8.تل مهره ای
تل مهرهای یکی از تپههای تاریخی هزاره سوم پیش از میلاد و از جاهای دیدنی یاسوج است. این تل در یک کیلومتری شرق روستای سقاوه یاسوج قرار دارد. این تپه را با دیگر تپهها تاریخی مانند تپه دم چنار مقایسه می کنند.
9.دشت راق
از دیگر مکانهای دیدنی با چشمانداز افسانهای و مسحورکننده در شهرستان یاسوج، دشتی است با مساحت ۵۰ هزار هکتار و پوشش متنوع گیاهی و ارتفاعی برابر با ۲۵۰۰ متر از سطح دریا که به دشت راق، شهرت یافته است. این منطقه شگفتانگیز در فصول مختلفی از سال مانند ماههای اردیبهشت و خرداد، همچون تابلوی نقاشی خیرهکنندهای چشمهای بازدیدکنندگان را نوازش میدهد. از دیگر ویژگیهای این بهشت مثالزدنی ایران، حضور چندین چشمه گوارا به نامهای چشمه چرنگی، چشمه وهل و آبشاری زیبا به نام تنگ مو است.
10.پل پاتاوه
پل پاتاوه یکی از آثار تاریخی در استان کهگیلویه و بویراحمد است که در فاصله ۱۵ کیلومتری از کوه دنا، ۵۰ کیلومتری از یاسوج و در بویراحمد سفلی قرار دارد. قدمت این پل به دوران حکومت صفویه بازمیگردد. مجموعه پلهای پاتاوه، متشکل از پنج پل تاریخی است که پل تخت شاهنشین، کهنترین پل بازمانده از آنها است؛ سازهای کهن که باستانشناسان قدمت آن را به دوران ساسانی نسبت دادهاند.
پل جنوبی گردنه خراسان بزرگترین پل بازمانده از مجموعه پلهای پاتاوه است که آثار موجود آن نسبت به سایر پلهای پاتاوه، سالمتر است. از مشخصههای جالب پل پاتاوه، آثار و علامتهای حجاری است که بر سنگهای تزیینی آن مشاهده میشود. خوشبختانه در دهه ۱۳۷۰ هجری شمسی، پروژه مرمت و بازسازی این پلها کلید خورد و پلی که متعلق به دوران صفویه بود، کاملا مورد بازسازی و تعمیر قرار گرفت.
11.پارک کوهستان یاسوج
پارک کوهستان یاسوج پارک بسیار بزرگی است که در حاشیه جاده یاسوج به اقلید قرار دارد و یکی از مهمترین جاذبههای طبیعی این شهر محسوب میشود. از بالای این پارک چشمانداز و نمای کلی زیبایی از شهر یاسوج را خواهید دید.
12.تنگ تامرادی
تنگ تامرادی در ۵۵ کیلومتری غرب یاسوج، در جاده یاسوج-سپیدار قرار دارد. در تنگ تامرادی طبیعتی بکر و بینظیر با آبشارهای زیبا قرار دارد که هر گردشگری را مجاب میکند که سختی سفر به این منطقه را به جان بخرد و حداقل چند ساعتی، میهمان آرامش و زیبایی طبیعت آن باشد. در گذشته دسترسی به تنگ تامرادی و روستای آن، سخت بود؛ اما امروزه با جادهسازی، کمی آسانتر شده است. بهدلیل حضور یکی از طایفههای بزرگ ایل بویراحمد به نام تامرادی، نام این تنگه را تامرادی گذاشتهاند. در فصول بهار و تابستان، این تنگه آبوهوایی بسیار مطلوب دارد و علاوه بر زیباییهای طبیعی آن، میتواند مقصد مناسبی برای فرار از گرمای تابستان باشد.
13.دریاچه کوه گل
کوه گل در منطقه کوهستانی دنا، در ۳۲ کیلومتری یاسوج و هشت کیلومتری شهر سیسخت قرار گرفته است. در این ناحیه دریاچههای متعددی وجود دارد که فصلی هستند. این دریاچهها در اواخر زمستان تا اوایل بهار، بر اثر بارش باران و ذوب برفهای ارتفاعات دنا به وجود میآیند و در اواخر تابستان تقریبا خشک میشوند. دریاچه کوه گل یکی از زیباترین دریاچههای این منطقه است که مساحتی حدود نیم هکتار دارد و عمق آن ۱۵ متر است.
14.دریاچه مورزرد
مردم محلی به دریاچه مورزرد، «برم (برکه) دلی بو» میگویند. این دریاچه در ۱۳۵ کیلومتری شمال غرب یاسوج و در ارتفاع ۲۱۸۰ متری از سطح دریا قرار دارد. طول این دریاچه دو کیلومتر، عرض آن یک کیلومتر و عمق آن بین ۷ تا ۱۴ متر متغیر است. چشمهها و روانآبهای سطحی، آب این دریاچه را تامین میکنند. در دریاچه مورزرد، میتوانید ماهی کپور معمولی، قورباغه، مار آبی، مارماهی، لاکپشت و خرچنگ پیدا کنید. همچنین پرندگان آبی مثل مرغ ماهیخوار، اردک و غاز نیز دیده میشود.
15.غار مس خونگاه
در کهگیلویه و بویراحمد، غارهای زیبا و شگفتانگیزی وجود دارد. یکی از این غارهای هیجانانگیز غار مس یاسوج است. این غار که با نام غار مس خونگاه نیز شهرت دارد، نامش را از روستایی که در آن قرار دارد گرفته است. خونگاه، روستایی در دهستان پاتاوه است که حدود ۳۸۷ نفر جمعیت دارد. روستای خونگاه که به عقیده بسیاری نامش را از خانقاه گرفته، در ۵۸ کیلومتری شهر یاسوج در شهرستان دنا واقع شده است. روستای خونگاه بعد از ویران شدن شهر باستانی دنا شکل گرفته است. این روستا که از جاذبه های گردشگری یاسوج محسوب میشود، آب و هوایی دلچسب بهویژه در فصول گرم سال دارد. وجود چشمهسارها و جویبارها، پوشش جنگلی متنوع و نزدیکی به قلل کوه دنا از توانمندیهای گردشگری طبیعی در این روستا است.
غار مس یکی از جاذبههای طبیعی و جاهای دیدنی استان کهگیلویه و بویراحمد در روستای خونگاه است. اين غار در محل «خونگاه» آب سياه بويراحمد واقع شده است. غار مس خونگاه دارای چندین دهانه است. به گفته کارشناسان سابقه این غار به دورههای باستانی ایران بهویژه دوره ساسانیان میرسد. شهرت این غار با نام غار مس به این دلیل است که غار خونگاه، معدنی از مس را در خود نهان دارد. به گفته کارشناسان و زمینشناسان، سابقه برداشت و استخراج مس و کبالت از غار مس خونگاه به دورههای باستانی ایران میرسد. در حال حاضر نیز غار مس خونگاه از ذخایر اصلی استان کهگیلویه و بویراحمد شناخته میشود. در اطراف این غار آثار استخراج در دهه ۱۳۴۰ نیز مشاهده میشود که در دست مطالعه و بررسی اداره معادن و فلزات ایران است. در روستای خونکاه معدن مسی راهاندازی شده است که کارگاه استخراج معدنی آن با تونلی به طول ۶۰ متر با برخی وسایل مربوط به استخراج، باقی مانده است. طی سالهای اخیر مطالعات اکتشافی مقدماتی توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و سازمان زمینشناسی کشور صورت گرفته است.
به دلیل اهمیت اکتشاف و بهرهبرداری از مواد معدنی فلزی و استراتژیک و لزوم شناسایی این قبیل مواد معدنی مورد نیاز کشور و با توجه به سابقه بهرهبرداری معدن مس خونگاه واقع در شهرستان دنا از دهه ۱۳۴۰ و مطالعات مقدماتی صورت گرفته در سنوات اخیر که منجر به شناسایی ذخایر مناسبی از مواد معدنی مس، سرب و روی و نقره شده است. به این صورت اداره معادن و فلزات با حفظ محیط زیست و رعایت حدود منطقه حفاظتشده دنا، مجوز احیای این معدن مس و عملیات کشف و بهره برداری از آن را دریافت کرده است.
راهاندازی و احیاء معدن مس خونگاه که برگرفته از غار خونگاه است، موجب توسعه و رشد و شکوفایی استان کهگیلویه و بویراحمد خواهد شد. غار مس خونگاه علاوه بر داشتن عناصر مفید و جنبه اقتصادی آن، از غارهای هیجانانگیز نیز محسوب میشود. متعدد بودن دهانههای این غار توجه هر بینندهای را به خود جلب میکند. این غار به غار شگفتی و اسرارآمیز بودن نیز شهرت دارد. اگر به یاسوج سفر کردید، به دنا بروید و از این غار هیجانانگیز و پربرکت دیدن کنید. نظر به اینکه غار در دست اداره معان و فلزات است، به احتمال بسیار نتوان از داخل آن بازدید کرد.
16.پیست اسکی کاکان
پیست اسکی کاکان در دامنههای رشتهکوه زاگرس و قله دنا، در ۱۸ کیلومتری یاسوج و در نزدیکی روستای کاکان قرار دارد. این پیست اسکی با ارتفاعی حدود ۲۶۰۰ متر، ۶۰۰ متر طول مفید و ۱۵۰ متر عرض دارد. این پیست با سه تله اسکی بشقابی، رستوران و اقامتگاه میزبان علاقهمندان و گردشگران است. از پیست اسکی کاکان، بهعنوان یکی از زیباترین پیستهای اسکی کشور یاد میشود که در سال ۱۳۷۳، با نصب یک دستگاه بالابر افتتاح شد. تا سال ۱۳۸۴، سه تله اسکی که شامل یک دستگاه بالابر برای اسکیبازار مبتدی و دو دستگاه بالابر برای اسکیبازان حرفهای میشود، بر امکانات این پیست افزوده شد.
علاقهمندان به اسکی میتوانند از اوایل دی تا اواخر اسفند ماه، از این پیست استفاده کنند. در زمستان، گاهی بارش برف در این محل بهقدری زیاد است که ارتفاع آن به سه متر میرسد. پیست اسکی کاکان همچنین دارای پیستکوب است. در زمستان این پیست اسکی، بهدلیل واقع شدن در ارتفاعات دنا و نزدیکی به استانهای گرم جنوبی کشور، به یکی از گردشگرپذیرترین اماکن تفریحی تبدیل میشود. بهعلت شرایط اقلیمی و بارش برف زیاد، این پیست در ۵ تا ۶ ماه از سال پوشیده از برف است و در روزهای تعطیل مقصد سفر و تفریح اهالی مردم بهویژه از استانهای اصفهان، فارس و خوزستان به شمار میآید.
17.قله پازن پیر
قله پازن پیر یکی از قلههای مرتفع دنا از رشته کوههای زاگرس واقع در مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد یا یاسوج است. پازن پیر در جناح جنوبی قلههای دنا و در جنوب گردنه بیژن قرار دارد و مرتفعترین قله این منطقه است. این قله از جاهای دیدنی یاسوج به شمار میرود که علاقهمندان به طبیعت را به خود جذب میکند.
18.روستای کریک
روستای کریک یکی از زیباترین روستاهای استان کهگیلویه و بویراحمد است که بهدلیل ساختار معماری، نوع قرارگیری خانهها و نیز آبوهوای کمنظیرش، به ماسوله جنوب کشور شهرت یافته است. بناهای روستا از خشت، گل و چوب، بهصورت پلکانی ساخته شدهاند و زیبایی منحصربهفردی را ایجاد کردهاند. قدمت این روستا به حدود دو هزارسال پیش بازمیگردد و میتوان آثار تاریخی متعددی نظیر آسیابها، قناتها، قبرستان و بقعه نیمه مخروبه امامزادگان علی (ع) و شاه نعمتالله را در آن مشاهده کرد. همچنین این روستای کهن، با قرارگیری در دامنههای کوه زاگرس و دنا، از مناظر و چشماندازهای چشمگیر کوهستانی برخوردار است.
19.پارک ساحلی رود بشار
پارک ساحلی رود بشار در ورودی شهر یاسوج قرار دارد و با ۱۴ هکتار مساحت، بزرگترین پارک این شهر است. اگر به یاسوج سفر کردید، این پارک میتواند محل مناسبی برای اطراق شما باشد. فضای سرسبز پارک در کنار رود بشار، فضای دلانگیزی ایجاد کرده است و از اینجا میتوانید نمایی زیبا بر شهر داشته باشید. همچنین در این پارک امکان قایقسواری وجود دارد و میتوانید این تفریح را به تجربیات سفر خود به یاسوج اضافه کنید.
20.موزه یاسوج
موزه یاسوج با موضوعیت باستانشناسی و تاریخی از مکان های دیدنی یاسوج محسوب میشود و دارای ۱۵۰ مترمربع مساحت است. آثار به نمایش درآمده در این موزه همه از کاوشهای باستانشناختی به دست آمده است البته برخی از این اشیا از قاچاقچیان کشف شده است. در این آثار اشیا و سکه های دوره ساسانی، صفوی و دوره اسلامی وجود دارد.