کرمانشاه
کرمانشاه (فارسی: کرمانشاه، رومی شده: Kermânšâh [keɾmɒːnˈʃɒː] (گوش دادن))، همچنین با نام کرماشان (به کردی: کرماشان؛ رومی شده: Kirmaşan)، مرکز استان کرمانشاه، واقع در 525 کیلومتری است. (326 مایلی) از تهران در غرب ایران. بر اساس سرشماری سال 2016، جمعیت آن 946681 نفر (تخمین سال 2021 1047000) است. اکثریت مردم کرمانشاه به کردی جنوبی و فارسی دو زبانه هستند و این شهر بزرگترین شهر کردزبان ایران است. کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل و کوهستانی است. اکثر ساکنان کرمانشاه را مسلمانان شیعه تشکیل می‌دهند، اما مسلمانان سنی، مسیحی، و پیروان یارسانیسم نیز وجود دارند.
اقلیم
کرمانشاه دارای آب و هوای است که به شدت تحت تأثیر مجاورت رشته کوه های زاگرس است که در رده آب و هوای مدیترانه ای تابستان گرم (Csa) طبقه بندی می شود. ارتفاع شهر و موقعیت مکانی در معرض دید نسبت به بادهای غربی باعث می شود میزان بارش کمی زیاد باشد (بیش از دو برابر تهران)، اما در عین حال نوسانات شدید دمای روزانه را به ویژه در تابستان های تقریباً بدون باران ایجاد می کند که در طول روز بسیار گرم می مانند. کرمانشاه زمستان های نسبتاً سردی را تجربه می کند و معمولاً در پاییز و بهار بارندگی وجود دارد. پوشش برفی حداقل برای چند هفته در زمستان دیده می شود.
دیدنی های کرمانشاه
مجسمه هرکول
مجسمه هرکول در نزدیکی بنای بیستون کرمانشاه به دوران اشکانیان و سلوکیان تعلق دارد و جزو معدود آثار باقی‌مانده از این دوره‌های تاریخی است. این مجسمه در حین عملیاتی عمرانی در سال ۱۳۳۷ کشف شده است. مجسمه هرکول یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه محسوب می‌شود که هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. متاسفانه بخشی‌هایی از این اثر تاریخی در حین عملیات عمرانی آسیب دیده است. مجسمه هرکول جزو آثار به ثبت رسیده در یونسکو است و در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
مجسمه هرکول در ۳۹ کیلومتری (۴۰ دقیقه‌ای) شرق کرمانشاه و در شهرستان هرسین واقع شده است. این مجسمه در زیر سایه کوهستان پراو (بخشی از رشته‌کوه زاگرس در غرب) و قله‌های بلند این کوهستان زیبا همچون قله پراو و قله بیستون جای گرفته است. مجسمه هرکول تنها یکی از آثار ثبت شده روی کوه بیستون از میان ۲۸ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی است.
این مجسمه در کنار شاه‌راه شرقی- غربی جاده بزرگ ابريشم يا جاده بزرگ خراسان و در ۳۵۰ متری (دو دقیقه‌ای) مجموعه تاریخی کم‌نظیر بیستون قرار گرفته است. مجسمه هرکول از فرودگاه بین‌المللی کرمانشاه ۳۱٫۶ کیلومتر (۲۸ دقیقه) و از بازار قدیمی فیض‌آباد کرمانشاه (تاریکه بازار) ۴۰ کیلومتر (۴۰ دقیقه) فاصله دارد.
آدرس مجسمه هرکول: کرمانشاه، شهر بیستون، غرب جاده خراسان و ۳۵۰ متری مجموعه تاریخی بیستون مجسمه هرکول
تکیه معاون الملک
معماری ایرانی و اسلامی، اقیانوسی از نقش‌و‌نگارهای تماشایی و بی‌نظیر است که با ظرافتی مثال‌زدنی، در آثار تاریخی ایران خودنمایی می‌کند. مکان‌های مذهبی در سراسر کشور ایران، به‌همین واسطه شهرتی دوچندان یافته‌اند و از جاذبه‌های مهم گردشگری کشور به‌شمار می‌آیند.
تکیه معاون الملک یکی از بناهای تاریخی شهر کرمانشاه است که با معماری و تزییناتی خیره‌کننده، نمونه‌ای کامل از هنر و فرهنگ ایران‌زمین را به رخ می‌کشد. این بنا در خیابان حداد عادل شهر کرمانشاه قرار دارد که قدیمی‌ها هنوز هم این محله را با نام قدیمی آن، یعنی آبشوران می‌شناسند. پیشینه ساخت تکیه معاون الملک به دوره قاجار و نزدیک به ۱۲۰ سال پیش بازمی‌گردد؛ زمانی که معماری ایرانی و اسلامی پیوندهای بیشتری با معماری غربی برقرار می‌کرد. این اثر باشکوه در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۹۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بازار سنتی کرمانشاه
بازار سنتی کرمانشاه که با نام تاریکه بازار نیز شناخته می‌شود، یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه است که در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بازار که قدمت آن به دوره زندیه می‌رسد، در زمان خود یکی از طولانی‌ترین بازارهای سرپوشیده در خاورمیانه بود و سپس در اوایل دوره قاجار تکمیل شد و رونق گرفت. بازار سنتی کرمانشاه همچنان پویایی خود را حفظ کرده است و نقش مهمی در اقتصاد این شهر و شهرهای هم‌جوار دارد.
بازار سنتی کرمانشاه نه‌تنها جنبه گردشگری و تاریخی دارد؛ بلکه هنوز محل کسب و کار است و بخش زیادی از خریدهای مردم در این بازار انجام می‌شود. امروزه گشت‌وگذار در بازار سنتی یکی از هیجان‌انگیزترین بخش‌های سفر برای گردشگران به حساب می‌آید که به‌لطف شلوغی جمعیت و کالاهای رنگارنگ، تجربه متفاوتی را برای خود رقم می‌زنند.
این بازار از چوب‌فروش‌ها در منطقه رشیدی تا پارک شیرین امتداد دارد و با احداث خیابان مدرس، بازار به دو پاره شرقی و غربی تقسیم شده است. بازار كرمانشاه مانند ديگر بازارهای خطی در جهت طولی وسعت یافته است و فضاهای عمومی در دو سوی آن جای گرفته‌اند. نظم موجود در بازار با توجه به نقش هر صنف در ارتباط با اصناف ديگر، نیاز مشتری و بافت شهری اطراف آن در طول زمان شکل گرفته و با گذشت زمان ميان بخش‌های مختلف آن هماهنگی معقولی برقرار شده است.
گوردخمه صحنه (گوردخمه دربند)
گوردخمه صحنه که با نام گوردخمه دربند نیز شناخته می‌شود، در بدنه‌ی کوه شوق علی واقع در شمال شهر صحنه جای گرفته است. مردم محلی از این گوردخمه با عنوان‌های قبر کیکاوس، فرهاد تراش و گور شیرین و فرهاد یاد می‌کنند. برخی این گوردخمه را یکی از نادرترین گوردخمه‌های دو طبقه مادها می‌دانند. در ارتفاعی بیش از ۵۰ متر از سطح رودخانه، محلی به طول ۱۴.۵ و ارتفاع ۱۱ متر تراشیده شده است که در آن دخمه را ساخته‌اند. در بالای ورودی آرامگاه، تصویر حجاری‌شده خورشید بال‌داری به چشم می‌خورد. این اثر تاریخی در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۱۵، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
کلیسای قلب مقدس مسیح کرمانشاه
استان کرمانشاه در غرب ایران از جمله استان‌هایی است که بناهای مذهبی در آن اهمیت زیادی دارند. به‌دلیل قرارگیری کرمانشاه در مسیر عتبات عالیات، این استان اهمیت زیادی برای مسلمانان ایران دارد؛ ولی استان کرمانشاه دارای تعدادی از زیباترین کلیساهای ایران نیز است. کلیساهای «پنطی کاستی»، «نمازخانه» و «قلب مقدس مسیح» از جمله شاخص‌ترین کلیساهای استان کرمانشاه محسوب می‌شوند. کلیسای قلب مقدس مسیح که از جاهای دیدنی کرمانشاه به شمار می‌رود، از مهمترین کلیساهای این منطقه است.
کلیسای قلب مقدس مسیح یکی از مهمترین کلیساهای ارامنه در غرب کشور است که با دستور «اسقف یوحنانیان» احداث شد. کلیسای قلب مقدس مسیح در خیابان مدرس و کوچه‌ای به نام «امیر محترم» قرار دارد. خیابان مدرس از خیابان‌هایی است که تعدادی از بناهای مذهبی شاخص شهر کرمانشاه همچون «مسجد شافعی» و «مسجد حاج شهباز خان» در نزدیکی آن قرار دارند. کلیسای قلب مقدس مسیح نیز از آثار تاریخی و مذهبی زیبایی است که در این منطقه واقع شده و منتظر بازدید شما گردشگران گرامی است.
کلیسای قلب مقدس مسیح در تاریخ ۱۷ مرداد ماه سال ۱۳۸۳ هجری شمسی، یعنی حدود ۹۰ سال پس از تاریخ بهره‌برداری، با شماره ثبت ۱۱۰۵۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است تا یکی از ده‌ها کلیسای ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور تا به امروز محسوب شود.
کاروانسرای شاه عباسی بیستون
شهر بیستون در ۳۰ کیلومتری شرق استان کرمانشاه، بر سر راه ھمدان در ۴۷ درجه و ۲۷ دقیقه طول جغرافیایی قرار دارد. این دشت از سطح دریا ۱,۳۲۰ متر ارتفاع دارد. وضعیت استثنایی کوه بیستون موجب شده است تا بسیاری از افراد، آن را دروازه زاگرس نامند. این شهر به خاطر وجود کوه بیستون و کتیبه معروف داریوش هخامنشی شهرت زیادی یافته است. مجموعه تاریخی و فرهنگی بیستون در محدوده‌ای به طول پنج کیلومتر و عرض سه کیلومتر قرار دارد. این مجموعه با آثاری از دوره پیش از تاریخ نوسنگی تا دوره قاجار، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. از جمله این آثار، می‌توان کاروانسرای بیستون را نام برد که در دامنه کوه و رو به دشتی سرسبز و پهناور قرار دارد.
کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسی، از جاهای دیدنی کرمانشاه است و در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه، در محل روستای بیستون کھنه در مقابل فرهاد تراش (نقش برجسته مشهور داریوش بر سینه کوه بیستون)، در محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۹۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از آنجا که کاروانسرای بیستون تقریبا در منتهی‌الیه غربی مجموعه آثار تاریخی بیستون قرار دارد، اغلب گردشگران فرصت بازدید از آن را از دست می‌دهند.
حمام حاج شهباز خان
کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی بازمی‌گردد. این شهر از جمله مناطقی بود که در ابتدای سلطنت آقا محمدخان قاجار، به تصرف وی درآمد. دوران رشد و توجه به کرمانشاه در همین دوران قاجاریه بود که مورد توجه دوباره حکومت از لحاظ سیاسی و اجتماعی قرار گرفت. در سال ۱۱۸۴ با منصوب شدن محمدعلی میرزا دولتشاه به حکومت کرمانشاهان، طرح‌های شهری را در کرمانشاه به اجرا درمی‌آورد و شکل کنونی شهر کرمانشاه را بنا می‌کند. بیشتر بناهای تاریخی پس از اسلام شهر کرمانشاه، در حقیقت مربوط به دوره قاجار و دوران حکومتی محمدعلی میرزا است. زمانی که شهر کرمانشاه به‌دلیل موقعیت خود مورد توجه قرار می‌گیرد، بناهایی در نزدیکی بازار کرمانشاه و محله فیض‌آباد، محله قدیمی شهر، بنا می‌شوند که این بناها شامل مسجدهای قدیمی، تکایا و خانه‌های قدیمی هستند. حمام حاج شهباز خان نیز یکی از همین بناهای تاریخی است که در همین دوران رشد و توجه شهر ساخته شدند و امروزه از جاهای دیدنی کرمانشاه به شمار می‌روند.
حمام حاج شهباز خان یکی از اماکن تاریخی شهر کرمانشاه است که در بافت سنتی این شهر قرار دارد؛ جایی که بازار سنتی کرمانشاه همراه با معابر، مساجد و خانه‌های متعدد قدیمی، جلوه‌ای از خاطرات را برای گردشگران زنده می‌کنند. این حمام که در میانه تاریکه‌بازار قرار دارد، راوی فرهنگ و آداب و رسوم گذشتگان است و پس از مرمت و بازسازی در وضعیت مطلوبی به‌سر می‌برد و کاربری ویژه‌ای پیدا کرده است. نام این اثر در تاریخ ۱۲ دی ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۰۴۹۵ به‌عنوان در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
تکیه بیگلربیگی
تکیه بیگلربیگی که قدمت آن به دوره قاجار باز می‌گردد، یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه به شمار می‌رود که توسط فردی به نام عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی ساخته شد. این تکیه که در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۹۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، نه‌تنها از نظر معماری درخورتوجه است؛ بلکه تزیینات آینه‌کاری و گچ‌بری زیبایی دارد که جذابیت مضاعفی به آن بخشیده‌اند. نخستین موزه پارینه‌سنگی خاورمیانه با نام موزه پارینه‌سنگی زاگرس و همین طور موزه خط و کتابت در این تکیه برپا شده‌اند و با بازدید از این سازه تاریخی می‌توانید به تماشای دو موزه جذاب نیز بروید.
تکیه بیگلربیگی که در بافت تاریخی کرمانشاه قرار دارد، قدمتش به دوره قاجار می‌رسد و از همین رو، ترکیبی از معماری دوره زندیه و قاجاری را به نمایش می‌گذارد. این بنا علاوه بر ارزش تاریخی، دارای معماری و تزیینات آینه‌کاری چشم‌نوازی است که برای هر بازدیدکننده‌ای جذابیت دارد. در طول بازدید خود حتما با قاب عکس‌های زیادی مواجه می‌شوید که به بانی‌های تکیه و افراد سرشناس شهر تعلق دارد. جالب اینکه قرارگیری موزه پارینه‌سنگی زاگرس و موزه خط و کتابت بر اهمیت این محل افزوده و بازدید از آن را در سفر به کرمانشاه اجتناب‌ناپذیر کرده‌اند.
بازار نان برنجی
بازار نان برنجی کرمانشاه از جالب‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه است که در آن انواع شیرینی‌جات و سوغات کرمانشاه مثل کاک، نان برنجی و نان خرمایی را می‌توانید تهیه کنید. وقتی وارد این بازار می‌شوید رایحه دل‌پذیر نان‌های برنجی که از آرد برنج، روغن کرمانشاهی، شکر، هل و گلاب تشکیل شده است، شما را سرمست می‌کند.
مرکز خرید ارگ کرمانشاه
مرکز خرید ارگ از مقاصد خرید و جاذبه های گردشگری کرمانشاه است که انواع پوشاک و کفش زنانه و مردانه، جواهرات، تلفن‌همراه و تجهیزات کامپیوتری و… را عرضه می‌کند. در ضمن این مرکز خرید رستوران و کافی‌شاپ هم دارد.
پارک جنگلی طاق‌بستان
پارک جنگلی طاق بستان در کنار یکی از مهمترین مکان های دیدنی کرمانشاه مجموعه تاریخی طاق بستان، واقع شده است و در جانب شمالی شهر کرمانشاه و در دامنه کوه «پرآو» قرار دارد. عناصر طبیعی چون کوهستان، چشمه، فضای سبز و دریاچه‌های مصنوعی و وجود نقش برجسته‌هایی از دوره ساسانی، محیطی جذاب و دیدنی را در این ناحیه به وجود آورده است. طاق بستان مجموعه‌ای از سنگ نگاره‌ها و سنگ نوشته‌های دوره‌ی ساسانی است که در قرن سوم میلادی ساخته شده است و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد.
مرکز خرید سروش
مرکز خرید سروش که با نام پاساژ سروش نیز شناخته می‌شود، از مقاصد خرید و جاذبه های گردشگری کرمانشاه به شمار می‌رود. این مجموعه شامل دو طبقه می‌شود و انواع کتاب نو و دست دوم در آن به فروش می‌رسد.
بناهای تاریخی، مذهبی و فرهنگی
طاق بستان
طاق بستان که یکی از معروف‌ترین مکان‌های توریستی شهر کرمانشاه است، مجموعه‌ای از سنگ نگاره‌ها و سنگ نبشته‌های دوره ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه قرار دارد. این مجموعه ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد که شامل دو طاق بزرگ و کوچک و چند سنگ نبشته است. آنچه روی سنگ‌های دو طاق حجاری شده، صحنه‌های تاریخی تاج‌گذاری خسرو پرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج‌گذاری شاهپور دوم و سوم است.
وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی مفرح تبدیل کرده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است. این اثر در ۱۵ دی‌ماه سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. طاق بستان قرار بود روزی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گیرد؛ اما مغازه‌های کبابی و خانه‌های اطراف آن مانع این اقدام هستند و مشکلات فراوانی نیز برای این اثر مهم تاریخی ایجاد کرده‌اند.
بیستون
مجموعه تاریخی بیستون در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه، جنوب غربی شهر بیستون و در پای کوهی به همین نام در مسیر همدان به کرمانشاه قرار دارد. قداست کوه بیستون، شرایط مطلوب آب و هوایی و قرارگیری بر سر مسیرهای مهمی از جمله جاده ابریشم باعث شد تا پادشاهان و فرمانروایان بسیاری به این منطقه توجه کنند و آثار و یادگارهای بی‌بدیلی در دل و دامنه این کوه به یادگار مانده است.
این محوطه تاریخی، فرهنگی و طبیعی ۲۸ اثر ثبت شده ملی دارد و در حریم آن بیش از ۱۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده است. کتیبه و نقش برجسته داریوش نیز در سال ۱۳۸۵ در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است. این اثر مربوط به دوره هخامنشیان است.
تکیه معاون الملک
حسین خان معین‌الرعایا ۱۱۴ سال پیش تکیه معاون الملک را در شهر کرمانشاه بنا کرد و بعدها به همت حسن خان معین‌الملک تکمیل شد. این مجموعه از سه بخش اصلی حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده و کاشیکاری زیبای آن در جهان بی‌همتا است. رنگ‌های به کار رفته در کاشی‌های این بنا طبیعی بوده و زیبایی خاصی به این اثر بخشیده‌اند.
تکیه معاون الملک میزبان عزاداری‌های مردم کرمانشاه بوده است. بخش زینبیه برای بانوان ساخته شده بود که دارای دو درب بوده است. بانوان هنگام ورود از دری استفاده می‌کردند که در بخش بالایی زینبیه تعبیه شده بود. این امر باعث می‌شد بدون برخورد با مردها بتوانند در تکیه رفت و آمد کرده و در مراسم عزاداری شرکت کنند.
بخش حسینیه و زینبیه نیز برای عزاداری مردان ساخته شده بوده که کاشی کاری‌ها و تابلوهای بی‌نظیری دارد. بیشترین تابلو-کاشی‌ها نیز در بخش زینبیه قرار دارند. همچنین در بخش حسینه می‌توان از موزه‌های پوشاک و مردم‌شناسی دیدن کرد.
طبیعت گردی و ماجراجویی
غار پراو
غار پَراو نام غاری در کوه پراو است که در ۱۲ کیلومتری شمال شرق کرمانشاه، میان کوه طاق بستان و کوه بیستون قرار دارد. این غار در جنوب منطقه‌ای به نام میدان پراو است که در ۳۰۰ متری پایین قله شیخ علیخان یا قله پراو قرار دارد. پَراو در زبان محلی به معنای پر آب است.
غار پراو ۴۰ سال پیش کشف شد. آن زمان بزرگترین غار عمودی دنیا بوده است و به همین دلیل لقب «اورست غارهای جهان» را به آن داده‌اند. غار پراو دومین اثر طبیعی ملی کرمانشاه است که سازمان حفاظت محیط زیست ایران در سال ۱۳۸۸ آن را به ثبت رساند.
در حال حاضر غارهای عمیق بسیاری در جهان یافت شده که بسیار عمیق تر از غار پراو هستند. به این ترتیب غار پراو در رتبه ۲۱۲ لیست عمیق‌ترین غارهای جهان قرار گرفته است. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد غار پراو، دهانه آن است که در ارتفاع سه هزار متری از سطح دریا قرار دارد. این ارتفاع، بالاترین سطح در بین تمام غارهای دنیا است.
سرآب نیلوفر
سرآب نیلوفر دریاچه کوچکی در ۲۰ کیلومتری شمال غرب کرمانشاه است. این دریاچه مملو از گل‌های نیلوفر آبی است و در فصول گرم سال غنچه‌ها و برگ‌های آن سر از آب برآورده و قسمت زیادی از آن را می‌پوشانند. اطراف این سرآب تأسیسات رفاهی گردشگری احداث شده است. سرآب نیلوفر پنجاه‌وپنجمین اثر طبیعی ملی است که در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
تالاب هشیلان
تالاب هشیلان در حدود ۳۰ کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه قرار دارد. اداره کل حفاظت محیط زیست کرمانشاه، این تالاب را به عنوان منطقه شکار و تیراندازی ممنوع اعلام کرده است. در اين تالاب حدود ۱۱۰ جزيره كوچک و بزرگ با مساحت تقريبی از ۱۰۰ مترمربع تا حدود يک هكتار وجود دارند که در فصل زمستان و در روزهای پر باران، در اثر افزایش دبی آب تالاب، بعضی از آن‌ها در زیر آب پنهان می‌شوند. نام تالاب بر اساس گویش کردی، مرکب از دو بخش «هشی» به معنی مار و «لان» به معنای خانه است. بنابراین نام هشیلان به معنی لانه ماران است؛ زیرا در این تالاب تعداد زیادی مار به ویژه مار آبی و مار چلیپر وجود دارند.